Το χάσμα ανάμεσα στην συνείδηση και το ασυνείδητο.

Όσο διευρύνει κανείς την επίγνωση του για τον εαυτό του και τον κόσμο, τόσο περιορίζεται η αποξένωση του από αυτό που πραγματικά είναι, από τους προσωπικούς του ρυθμούς, από τους συνανθρώπους του, και τόσο πιο συνειδητός και ολόκληρος γίνεται. Υπάρχουν διάφορα επίπεδα όπου το παραπάνω χάσμα μπορεί είτε να μεγαλώσει είτε να γεφυρωθεί.
Στην συνέχεια θα αναφερθούμε σε τέσσερα τέτοια επίπεδα χάσματος καθώς και στις ψυχοθεραπευτικές σχολές που μπορούν να βοηθήσουν στο γεφύρωμα τους.

Περσόνα - Σκιά
Νόηση - Σώμα
Ατομικότητα - Περιβάλλον
Προσωπικό - Υπερβατικό

α. Η Περσόνα και η συνάντηση με την σκιά

Λέει μια λαϊκή ρήση ότι μπορεί κάποιος εύκολα να δει την καμπούρα του γείτονα όχι όμως και την δική του. Αναγνωρίζει τα λάθη και τα ελαττώματα του άλλου, εξεγείρεται και θυμώνει μαζί του και κοιμάται ήσυχος. Όμως ακριβώς επειδή είναι κομμάτια της δικής του ασυνείδητης οντότητας, εμπλέκεται τόσο πολύ συναισθηματικά όταν τα βλέπει (Προβάλει) σε κάποιον άλλο. Βέβαια αυτός που θα τραβήξει πάνω του την προβολή κάποιου, είναι εκείνος που διαθέτει εμφανώς τα συγκεκριμένα στοιχεία. Λειτουργεί κατά την έκφραση του Γιουνκγ σαν γάντζος που ξεσηκώνει από το σκοτεινό τους ησυχαστήριο, στην επιφάνεια, τα περιεχόμενα της σκιάς του άλλου.

Δεν μπορεί όμως κανείς να λέει ότι προσπαθεί να γνωρίσει τον εαυτό του και να συνειδητοποιήσει τι του συμβαίνει όταν φορτώνει στους άλλους δικά του στοιχεία ή απλώς τα αγνοεί. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πλέον αυστηροί κατήγοροι είναι οι «αθώοι», δηλαδή εκείνοι που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να δουν την καμπούρα τους. Εδώ είναι που ταιριάζει το "ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω"
Συχνά η σκιά περιέχει και σημαντικά προτερήματα που για κάποιο λόγο (ανατροφή, απωθημένα τραύματα), δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να τα έχει.

Επειδή ανασύρεται κυρίως ως προβολή και παραμένει σκιά (ασυνείδητη), είναι τρόπον τινά ο φρουρός της πύλης για τον εσωτερικό μας θησαυρό. Στον βαθμό όμως που την αναγνωρίσουμε και την αποδεχθούμε μπορεί να μετατραπεί σε σύμμαχο.

H Περσόνα είναι συνήθως το κοινωνικό μας προσωπείο, και συνδέεται με ότι θα θέλαμε να είμαστε και να δείχνουμε ότι είμαστε

Οι σχολές ψυχοθεραπείας που ασχολούνται με το γεφύρωμα του χάσματος στο επίπεδο περσόνα-σκιά είναι η συμβουλευτική, η υποστηρικτική, η γνωστική, η αναλυτική και η συμπεριφορική.

β. Το χάσμα στο επίπεδο νόηση - σώμα

Είναι το επίπεδο όπου η σχεδόν εγκεφαλική συνείδηση λέει: είμαι το κεφάλι μου αλλά κατέχω το σώμα μου. Ή όπως λέει ο Lowen «η δράση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία ενός ρήγματος στην προσωπικότητα. Όχι μόνο διαχωρίζει την ψυχή από το σώμα, αλλά διαχωρίζει και τα φαινόμενα της επιφάνειας από τις ρίζες τους στα βάθη του οργανισμού»

Σχολές που ασχολούνται με την γεφύρωση του παραπάνω χάσματος είναι η βιοενεργιακή ανάλυση, η ραιχική θεραπεία η θεραπεία γκέσταλτ και η χάθα γιόγκα.

γ. Το χάσμα στο επίπεδο ατομικότητα - περιβάλλον

Στο επίπεδο αυτό, χάνει κανείς την αίσθηση ενότητας με τους γύρω του καθώς και με την φύση. Ενδεικτικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από «τα ρούχα του αυτοκράτορα».

«Σε κάποιο ακαδημαϊκό συμπόσιο, ένας γνωστός καθηγητής της φιλοσοφίας καταχειροκροτήθηκε, όταν υποστήριξε την ιδέα ότι η μεγαλύτερη προσωπική ελευθερία επιτυγχάνεται όταν ένα άτομο δεν είναι πλέον εξαρτημένο από κανέναν άλλον……

Κι ενώ ο καταιγισμός των χειροκροτημάτων άρχισε να κοπάζει σιγά, σιγά ένας από τους συμμετέχοντες σηκώθηκε και είπε με φωνή δυνατή και με μια παιδιάστικη απλότητα: ‘Αυτό δεν είναι σωστό’. Ένα κύμα ταραχής και αγανάκτησης σάρωσε την αίθουσα.

Αφού το ακροατήριο ησύχασε, ο άνδρας πρόσθεσε: «Όλοι μπορούν να δουν ότι κάθε στιγμή είμαστε εξαρτημένοι από πολλά πράγματα -από τον αέρα που αναπνέουμε, από τον αγρότη που φυτεύει αυτό που τρώμε , από τους φίλους και την οικογένεια μας. Είμαστε όλοι μέλη ενός ευρύτερου ‘όλου’ και εξαρτόμαστε απ` αυτό. Όπως κι εκείνο εξαρτάται από εμάς. Τι είδους ελευθερία είναι αυτή, όταν αρνούμαστε να δούμε αυτό που είναι και είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι τα πράγματα είναι διαφορετικά απ` ότι είναι. Η ελευθερία που αγαπώ εγώ έρχεται, όταν αναγνωρίζω την πραγματικότητα όπως είναι και της συγκατατίθεμαι. Τότε μπορώ να το ξεπληρώσω αυτό που χρωστάω και να απελευθερωθώ από το χρέος, ενώ παράλληλα μπορώ να εισπράξω ολόκληρο αυτό που μου δίνεται και να είμαι ελεύθερος να έχω ανάγκες».

Σχολές που ασχολούνται με το επίπεδο αυτό είναι η Ροτζεριανή θεραπεία η υπαρξιακή ανάλυση η Ουμανιστική ψυχολογία και γενικότερα η ομαδική ψυχοθεραπεία.

δ. Το χάσμα στο επίπεδο προσωπικό - υπερβατικό

Στο επίπεδο αυτό χάνει κανείς την αίσθηση ενότητας ανάμεσα στον ίδιο και στην υπερβατική πραγματικότητα, όπως και αν την ονομάζει ο καθένας, είτε Θεό, είτε ανώτερη συνειδητότητας είτε δύναμη της Ζωής.

Σχολές που ασχολούνται με το παραπάνω επίπεδο είναι η αναλυτική ψυχολογία του Γιουνγκ, η ψυχοσύνθεση, η ψυχολογία του Μάσλοου καθώς και η εσωτερική διάσταση των Θρησκειών.